PHP İFADELERİ VE OPERATÖRLERİ;

PHP’de yapacağımız ve yaptıracağımız her şey için PHP ifadelerini kullanırız. Adı üstünde çalışmamızı ifade edecek şeylere PHP ifadeleri deriz. Genel olarak <?php ve ?> arasına yazacağımız her şey bir PHP ifadesidir.

Bunlardan bir çoğunu ayrı başlıklar altında anlattım ve şimdi ise yeni bir başlık altında operatörlere ve mantıksal ifadelere değineceğim.

Şimdi ifadelerimizde ve değişkenler üzerinde bir takım işlemler yapmamızı ve koşullar belirtmemizi sağlayacak olan operatörlerden başlayalım, bol etiketli bir yazı olacak.

PHP operatörleri;

Bu başlık altında sırayla aritmetik operatörler, atama operatörlerini, karşılaştırma operatörleri, mantıksal operatörler ve diğer operatörleri anlatacağım.

Aritmetik operatörler

Aritmetik operatörler gayet basit. İlkokulda öğrendiğimiz şeyler, bunlara matematiksel operatörlerde diyebilirsin. Bu operatörler ile istediğin değerlerin toplamasını, çıkarmasını, bölmesini ve çarpmasını yapabilirsin.

İşte PHP’de aritmetik operatörler, isimleri ve örnekleri:

Operatör	İsim	Örnek
+	Toplama	$a + $b
–	Çıkartma	$a – $b
*	Çarpma	$a * $b
/	Bölme	$a / $b
%	Modül	$a % $b

Bunların bir de uygulamasını gösterelim:

1 2 3 4 5

$a = 10; $b = 20; $c = 5; $sonuc = $a + $b - $c; echo $sonuc;

Ekranda 25 yazar.

$a değişkeninin değeri 10, $b değişkeninin değeri 20, $c değişkeninin değeri ise 5. $sonucdeğişkenine de $a değişkeni artı $b değişkeni ve eksi $c değişkeni dedik, bu da $sonuc değişkenine 10 + 20 – 5 işlemini yaptırarak 25 değerini verdi.

Bir tane de işe yarar bir deneme ile gösterelim:

1 2 3 4

$yil = 2010; $dogum_yili = 1992; $yas = $yil - $dogum_yili; echo $yas;

Ekranda 18 yazar. 2010 yılından doğum yılımızı çıkarttık ve yaşımızı bulduk.

Karakter katarı operatörleri;

İki ya da daha fazla karakteri ard arda eklemek için kullanacağın bu operatörü aslında bir kaç ders öncesinde örnek olarak kullandım. Orada anlamamış olabilirsin. Ama şimdi bu eksikliği gidereceğiz.

Yazıları ve diğer değerleri yan yana birleştirmek ve başka değerlere eklemek için “.” (nokta) operatörünü kullanacağız. Hemen bir örnek ile göstereyim yine:

1 2 3 4 5

$isim = 'Musa'; $mesaj = 'Selam '; $sonuc = $mesaj . $isim;   echo $sonuc;

Ekranda Selam Musa yazar. Burada $sonuc değişkenine $mesaj değişkeni ile $isim değişkenini yan yana ekledik.

Bir örnek daha göstereyim:

1 2 3 4

$isim = 'Musa'; $sonuc = 'Selam ' . $isim;   echo $sonuc;

Bu sefer de aynı şey yazar. Farklı yaptığımız şey; $mesaj değişkeni kullanmak yerine sonuç değişkenine direkt mesajımızı verdik ve yanına nokta operatörü ile $isim değişkenini birleştirdik.

Tek tırnak ile çift tırnak arasındaki fark;

Bu konuda son olarak dikkat etmemiz gereken ufak bir farklı yoldan bahsedeceğim. Bu da PHP de “(çift tırnak) ile ‘ (tek tırnak) arasında bazı kullanım farklılıkları olması. Tek tırnak ile vereceğimiz değerlerin içerisine değişken yazamayız, hemen örnek ile gösterelim:

1 2 3 4

$isim = 'Musa'; $mesaj = 'Selam $isim';   echo $mesaj;

Ekranda Selam $isim yazar. Çünkü biz değişkeni de tek tırnak içinde yazdık. Bu nedenle o $isim‘e bir değişken değil yazı gözüyle baktı. Eğer $isim değişkenini yazdırmak istiyorsan işte o zaman bir yukarıda verdiğimiz örnekteki gibi yapmalısın.

Bu bahsettiğim olay yanlızca tek tırnak için geçerli. Çift tırnakda ise bu durum daha farklı. Çift tırnak içerisine yazacağımız değişkenlerin değerleri yazar. Yani nokta operatörünü kullanmadan da değişkenleri çift tırnak içinde birleştirebiliyoruz. Hemen yine bir örnek geliyor:

1 2 3 4

$isim = 'Musa'; $mesaj = "Selam $isim";   echo $mesaj;

Çok dikkat edin bir önceki örnek ile aynı fakat sadece mesaj değişkeninde tek tırnak değil çift tırnak kullandık. Ve bu durumda ekranda Selam Musa yazacak. Çünkü çift tırnak içine yazılan değişkenlerin değerlerini verir. Fakat tek tırnakda böyle bir durum söz konusu değil.

Buradaki amaç bazen dolar işaretini kendi başına kullanmamız gereken bazı yerlerde PHP’nin o dolar işaretini değişken sanmamasını sağlamaktır. Mesela ekrana “Ücret: 100$” yazdırmak istediğimizde eğer çift tırnak kullanırsak PHP hata verir. Çünkü çift tırnak içerisinde dolar işareti özel karakter ve değişken ifadesi olarak algılanır. Bu durumlarda tek tırnak ya da kaçış operatörü kullanılır.

Kaçış operatörü;

Kaçış operatörü ters bölüm işaretidir ““.

Kaçış operatörünün kullanımınıda hemen bir örnek ile gösterelim:

1 2	$mesaj = "Ücret: 100$"; echo $mesaj;

Ekranda Ücret: 100$ yazar. Çift tırnak ile $ dolar işaretini kullandık ama başına ters bölüm işareti koyduk. Bu nedenle o dolar işaretini değişken olarak algılamadı.

Çift tırnakta değişken kullandığımız için $ dolar işaretinden kaçmakta kullandığımız bu operatörü aynı zamanda çift tırnak içine çift tırnak içeren bir şey yazarkende kullanabiliriz. Hemen buna da bir örnek:

1 2	$mesaj = "Musa: "bu kaçış operatörünü anlamak için iyi bir örnek" dedi."; echo $mesaj;

Ekranda Musa: “bu kaçış operatörünü anlamak için iyi bir örnek” dedi. yazar. Çift tırnak içinde çift tırnak işaretini kullansaydık PHP hata verirdi. Ama kaçış operatörü sayesinde böyle bir hata almadık ve kendimizi ifade ettik.

Biraz karışık bir konu gibi gelebilir ama aslında basit. Son olarak hepsini bir örnek ile göstereyim:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

$isim = "Musa"; $mesaj = "Merhaba ";   $sonuc = $mesaj . $isim; // Değeri: Merhaba Musa $sonuc = "$mesaj $isim"; // Değeri: Merhaba Musa $sonuc = 'Selam ' . $isim; // Değeri: Selam Musa $sonuc = 'Değerimiz: 100,000,000$'; //Değeri: Değerimiz: 100,000,000$ $sonuc = "Bu hatalı bir fiyat: 100$"; //PHP hata verir! $sonuc = "Bu hatasız bir fiyat: 100$"; //Değeri: Bu hatasız bir fiyat: 100$ $sonuc = "Tırnak denemesi: "PHP""; //Değeri: Tırnak denemesi: "PHP" $sonuc = "Hatalı bir örnek, "kaçış karakteri" kullanmadan tırnak açtık"; //PHP hata verir.

Atama operatörleri;

Atama operatörleri ile değişkenlere değer atarız. Temel atama operatörü eşittirdir (=). Bunu geçen örneklerde ve anlatımlarda anladığını varsayıyorum. Tek bir eşittir işareti, istenilen değişkene istenilen değeri atamamızı sağlar.

Diğer operatörlerini de bir tablo üzerinde gösterelim. Bu operatörler birleşik atama operatörleri. Bunlar bir değişkenin sonuna bir değer eklemekte ya da değişkendeki sonuca bir sayı eklememizi kolaylaştırır. Basit bir örnek ile kavrayabileceğimiz bu birleşik atama operatörlerini önce tabloda gösterelim:

Operatör	Kullanışı	Karşılığı
+=	$a += $b	$a = $a + $b
-=	$a -= $b	$a = $a – $b
*=	$a *= $b	$a = $a * $b
/=	$a /= $b	$a = $a / $b
%=	$a %= $b	$a = $a % $b
.=	$a .= $b	$a = $a . $b

Örnek bir atama operatörü kullanımı:

1 2 3 4 5

$a = 10; $b = 20; $a += $b;   echo $a;

Ekranda 30 yazar. Birleşik atama operatörü kullanarak toplama işlemi yaptık ve varolan değişkenin değerine atadığım değişkenin değerini ekledik.

Bu birleşik atama operatörü bizim değişkenin sonuna ekleyeceğimiz ya da çıkartacağımız değerler için aynı değişkeni tekrar yazdırmayarak bize kolaylık sağlar.

Bir değer arttırma ya da eksiltme;

Bir değişkendeki sayısal değeri bir arttırmak için çift artı (++) operatörünü, bir değer eksiltmek için de çift eksi (- -) operatörünü kullanırız.

Örnek kullanımı:

1 2 3

$a = 10; $a++; echo $a;

Ekranda 11 yazar. $a değişkeninin değerini 1 arttırdık ve ekrana yazdırdık.

İfadeleri ve operatörleri bir başlık altında toplayınca konu yoğunluğundan dolayı ikiye ayırmak durumunda kaldım. Bu yazıda bir önceki yazıda anlatmadığımız diğer ifadeleri ve diğer operatörleri anlatacağım.

Kaldığımız yerden karşılaştırma operatörlerini anlatmaya başlayarak devam ediyorum.

Karşılaştırma operatörleri;

Karşılaştırma operatörleri ile adı üstünde birden fazla değerleri kendi aralarında karşılaştırmasını yapacağız. Mesela $a değişkeninde bulunan bir değer $b değişkeni ile aynı mı? Ya da daha mı büyük? Gibi karşılaştırmaları bu operatörler ile yapacağız.

Karşılaştırma operatörlerini bir tablo üzerinde gösterelim:

Operatör	İsim	Kullanılışı
==	Eşittir	$a == $b
===	Denktir	$a === $b
!=	Eşit değildir	$a != $b
!==	Denk değildir	$a !== $b
<>	Eşit değildir	$a <> $b
<	Küçüktür	$a < $b
>	Büyüktür	$a $b
<=	Küçük ve eşittir	$a <= $b
>=	Büyük ve eşittir	$a >= $b

Karşılaştırma operatörü olan çift eşittir işaretinde dikkat etmemiz gereken ufak bir ayrıntı var. Çift eşittir işareti iki değeri karşılaştırmakta kullanılır, tek eşittir işareti ise değer atamakta kullanılır. Bu yüzden karşılaştırma operatörü olan çift eşittir kullanmak istediğiniz zaman tek eşittir yapmadığınızdan emin olun.

Karşılaştırma operatörleri nasıl kullanılır;

Karşılaştırma operatörlerini daha çok soru sormak gibi değerlendirebiliriz. Bu operatörleri koşul gerektirecek olan öğreneceğimiz bir sonraki ifadelerde kullanacağız. Kullanacağımız bu operatörlerin anlamlarına örnek olarak şunu diyebilirim:

1 2	$a = 10; $b = 20;

Yukarıda a ve b değişkenlerine değer atadım. Şimdi karşılaştırma operatörü ile “$a == $b” dediğimde aslında “$a değişkeni $b değişkenine eşit mi?” diye bir soru sormuş oldum. Bu karşılaştırmanın sonucu yanlış yani FALSE dönecektir.

Farklı bir operatör ile daha deneyelim: “$b > $a” burada da “$b değişkeni $a değişkeninden büyük mü?” diye sormuş oldum. Bu karşılaştırmanın cevabı da doğru yani TRUE dönecektir.

Mantıksal operatörler

Mantıksal operatörler ile birden fazla karşılaştırmayı değerlendirip, birleştirebiliriz. Mesela bir değişkenin hem 0 dan büyük mü hem de 100 den küçük mü diye bir karşılaştırmasını mantıksal operatörler sayesinde yaparız.

Mantıksal operatörleri bir tabloda gösterelim:

Operatör	İsim	Kullanılışı	Açıklaması
!	Olumsuzsa	!$a	$a’nın değeri olumsuz yani FALSE ise TRUE yani doğru döner. Aksini yapar olumsuz mu diye sorar.
&&	Ve	$a && $b	$a ve $b’nin değeri olumlu ise olumlu yani TRUE döner, ikisinden birisi olumsuz ise olumsuz yani FALSE döner.
||	Ya da	$a || $b	$a’nın değeri ya da $b’nin değeri olumlu ise olumlu döner. Birisinin ya da ikisininde olumlu olması yeterlidir.

Bunlara bir örnekte başta dediğimiz; bir değişkenin değeri “0 dan büyük ve 100 den küçükse” karşılaştırmasını yapalım. Bunun için uygulayacağımız koşul şöyledir: “$a > 0 && $a < 100” Bunun anlamı $a değişkeni 0 dan büyükse ve 100 den küçüksedir. Eğer $a’daki sayı 0 ile 100 arasında ise bu koşulun sonucu olumlu döner.

Hata bastırma operatörü;

Hata bastırma operatörü (@) et işaretidir. Her deyimin önünde kullanılabilir. Hata oluşturacak yerlerin başına bunu koyduğunuzda ekrana bir hata çıktısı verdirmemeye yarar.

Hatayı görmezden gelmeye ve sonucu olumsuz yapmamaya yarar.

Diyelim bir bölme işlemi yaptırıyoruz, bu bölme işlemine belki 0 rakamını da yazabiliriz. 0 yazdığımızda PHP bir rakamı 0 a bölemeyeceği için hata verecektir. Bu durumda bu operatör kullanarak hatayı bastırabiliriz. Örnek:

1 2 3 4

$a = 10; $b = 0; $sonuc = @($a/$b); echo $sonuc;

Ekranda hata yazmaz onun yerine olumsuz sonuç döner.

PHP koşullu ifadeleri;

Ve nihayet öğrendiğimiz bu operatörleri kullanarak karar verdirme zamanı geldi! Yapılan çalışmalarda ve sayfalarda mantıklı ve işe yarar sonuçlar verdirtebilmek için kodlarımızın karar vermesi gerekiyor.

PHP’de karar verdirtebilmek için ise if gibi bazı ifadeleri kullanacağız. Ve bu ifadeler ile kodlarımıza bir mantıklı bir amaç ve sonuç oluşturacağız.

İf ifadeleri;

PHP’de if ile kodlarımıza kararlar verdirtebiliriz. Türkçe anlamı eğer olan if ifadesi için bir koşula ihtiyacımız ve koşul sonucunda yapmasını istediğimiz koda ihtiyacımız var.

If’in temel şekli şöyledir:

1 2 3

if( koşul ) { // koşul olumlu ise çalışacak kodlar }

Hemen bir örnek ile açıklayıp gösterelim:

1 2 3 4

$a = 20; if($a > 10) {    echo 'a değişkeni 10 dan büyüktür'; }

İlk olarak $a değişkenine 20 değerini verdik sonrasında if ile “eğer $a değişkeni 10 dan büyükse aşağıdaki kodları çalıştır” dedik. Yani bu durumda ekranda “a değişkeni 10 dan büyüktür” yazacaktır. Eğer $a değişkenine 5 değerini verseydik ekranda hiçbir şey yazmazdı.

If birden fazla koşul uygulama

Mantıksal operatörler ile if’in içerisine birden fazla karşılaştırma gerçekleştirebiliriz. Mantıksal operatörlerde verdiğimiz bu örneği de hemen if’i kullanarak gösterelim.

1 2 3 4 5

$a = 10;   if($a > 0 && $a < 100) {    echo 'a değişkeni 0-100 arasında'; }

Burada eğer $a değişkeni 0 dan büyük ve $a değişkeni 100 den küçük ise aşağıdaki kodları çalıştır dedik. Ve $a değişkeni değerine 10 verdiğimiz için ekranda a değişkeni 0-100 arasında yazacaktır.

Eğer koşullar gerçekleşmiyorsa { … } parantez içerisine aldığımız kodlar çalışmayacaktır.

Else ifadeleri

Else’nin Türkçe anlamı değilsedir. Yani if koşullar olumlu olduğunda { … } parantez içerisindeki kodları çalıştırırken else’yi kullanarak eğer koşullar gerçekleşmediyse de bir başka kod bloğunu çalıştırabiliriz.

Yukarıdaki örneğimizin üzerinde uygulayarak gösterelim:

1 2 3 4 5 6 7

$a = 200;   if($a > 0 && $a < 100) {    echo 'a değişkeni 0-100 arasında'; } else {    echo 'a değişkeni 0-100 arasında DEĞİL'; }

Burada eğer koşullar doğru değilse a değişkeni 0-100 arasında DEĞİL yaz dedik. Ve bu seferde $a değişkenine 200 değerini verdiğimiz için ekranda “a değişkeni 0-100 arasında DEĞİL” yazacaktır.

Hem if hem de else olayına bir örnek daha gösterelim. Ehliyet almak için 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor. Şimdi if ve else kullanarak bu durumu ifade edelim:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

$yil = 2010; $dogum_yili = 1992; $yas = $yil - $dogum_yili;   if($yas >= 18) {    echo 'Ehliyet alabilirsin'; } else {    $kalan_yil = 18 - $yas;    echo 'Ehliyet almak için ' . $kalan_yil . ' yıla daha ihtiyacın var.'; }

Yukarıda hem yaş hesaplama hem de if ile bir ehliyet alabilirlik testi yaptık. Eğer yaşımız 18 den büyük ya da eşit ise ekranda Ehliyet alabilirsin yazacaktır. Eğer 18 den küçük ya da eşit değilse yaştan 18’i çıkartıp 18 olmasına kalan yılı bularak ekrana ehliyet almak için kaç yıla ihtiyacımız olacağını yazacaktır.

Elseif ifadeleri

Else değilse demekti if ise eğer demekti, yani bu da demek oluyor “değilse eğer”. Bu ifade ile bir koşul uymuyorsa hemen ardından başka bir koşul deneyebiliyoruz. Mesela elseif ile bir puan değerlendirmesi yapalım. Notumuz eğer 5 ise pekiyi 4 ise iyi 3 ise orta 2 ise geçer 1 ise zayıf yazdıralım.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

$puan = 5;   if($puan == 5) {    echo 'Pekiyi'; } elseif($puan == 4) {    echo 'İyi'; } elseif($puan == 3) {    echo 'Orta'; } elseif($puan == 2) {    echo 'Geçer'; } elseif($puan == 1) {    echo 'Zayıf'; }

Ekranda pekiyi yazar.

Switch ifadesi

Sadece bir veya birden fazla eşitliği kontrol etmek istediğiniz durumlarda kullanılabilecek bir ifadedir. Switch ile yapılacak işlemin aynısı else if ile de yapabilirsiniz, fakat eğer sadece bir veya daha fazla eşitliğin karşılaştırılması üzerine bir ifade kullanılmak isteniyorsa bu işlem için switchdaha uygundur.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

// if ile yapmak istediğimizde: if($meyve == 'karpuz') {    echo 'karpuz seçildi'; } else if($meyve == 'çilek') {    echo 'çilek seçildi'; } else if($meyve == 'armut') {    echo 'armut seçildi'; }   // aynısı switch ile yapalım: switch($meyve) { // karşılaştırılacak değişkeni ifade ediyoruz case 'karpuz': // eğer karpuz'a eşitse    echo 'karpuz seçildi';    break; // eğer bu seçenek eşleştiyse karşılaştırmaya devam etme case 'çilek':    echo 'çilek seçildi';    break; case 'armut':    echo 'armut seçildi';    break; }

Bu tip durumlarda switch kullanmak if kullanmaktan daha performanslı ve kısa oluyor.

Alt alta case ifadesini kullanarak birden fazla değer karşılaştırması yapabilirsiniz.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

switch($meyve) { case 'kiraz': case 'çilek': case 'karpuz':    echo 'kırmızı renkli meyve';    break; case 'armut':    echo 'sarı renkli meyve';    break; }

Eğer switch içerisinde ifade edilen hiç bir değerde eşleşmediğinde yapmak istediğiniz bir şey varsa da bunu “default” ile ifade ediyoruz;

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

switch($meyve) { case 'muz':    echo 'muz var!';    break; case 'karpuz':    echo 'karpuz var!';    break; default:    echo 'bu meyveden yok!';    break; }